อานาปานสติ เพื่อเจริญปัญญา

อานาปานสติ อันภิกษุเจริญแล้ว ทำให้มากแล้ว
ย่อมมีผลมากมีอานิสงส์มาก
ภิกษุที่เจริญอานาปานสติแล้ว ทำให้มากแล้ว
ย่อมบำเพ็ญสติปัฏฐาน ๔ ให้บริบูรณ์ได้
ภิกษุที่เจริญสติปัฏฐาน ๔ แล้ว ทำให้มากแล้ว
ย่อมบำเพ็ญโพชฌงค์ ๗ ให้บริบูรณ์ได้
ภิกษุที่เจริญโพชฌงค์ ๗ แล้ว ทำให้มากแล้ว
ย่อมบำเพ็ญวิชชาและวิมุตติให้บริบูรณ์ได้

อานาปานสติสูตร พระไตรปิฏก เล่ม ๑๔

อานาปานสติเป็นสุดยอดกรรมฐาน จนถึงขนาดที่อาจารย์อภิธรรมบางท่านยกให้เลยว่า อานาปานสติเป็นกรรมฐานของพระมหาบุรุษ และมหาบุรุษระดับพระพุทธเจ้า

อานาปานสติมี ๒ แบบ คือ มีสติอยู่กับลมหายใจเข้าออก และ มีสติอยู่ทุกลมหายใจเข้าออก

ถ้าเป็นแบบแรก หายใจไป ทีแรกลมหายใจจะยาว ลมจะลึก ในพระไตรปิฎกกล่าวว่า
“ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ให้เธอคู้บัลลังก์ ตั้งกายตรง ดำรงสติเฉพาะหน้า…”

ให้มีสติอยู่เฉพาะหน้า คืออยู่กับปัจจุบันเท่านั้นเอง ไม่ได้ให้บังคับ ไม่ได้ให้ไปดัดแปลง ไม่ได้ให้ทำอะไร ไม่ได้ให้ตึง ไม่ได้ให้หย่อน มีสติอยู่เฉพาะหน้า ใครที่หย่อน เคลิ้มๆ น่ะขาดสติ ใครที่นั่งเพ่งๆ นั้นมันรุนแรงไป ไม่ใช่ แค่มีสติอยู่
“ให้คู้บัลลังก์ ตั้งกายตรง ดำรงสติเฉพาะหน้า หายใจออกยาว ให้รู้ว่าหายใจออกยาว…”

เห็นไหม ท่านให้หายใจออกก่อนนะ ต่อไปคือ
“…หายใจเข้ายาว ให้รู้ว่าหายใจเข้ายาว…”

หลวงพ่อทีแรกอ่านพระสูตรนี้ก็อ่านข้ามไป เราชินกับการหายใจเข้าแล้วค่อยหายใจออก ตอนเด็กเราหายใจเข้า-พุท หายใจออก-โธ พอได้มาอ่านพระสูตรนี้ ทำไมหายใจออกก่อน จึงมาลองดู อยู่ๆ เราหายใจออกได้ไหม ได้ อย่างน้อยก็นิดหนึ่ง ในปอดต้องมีลมอยู่บ้าง ถ้าอยู่ๆ เราหายใจออกแล้วเรารู้สึกอยู่ ใจมันจะเบา แต่ถ้าเริ่มต้นด้วยการหายใจเข้า มันจะตั้งท่าปฏิบัติ มันจะแข็งไป แข็งแล้วแก้ยาก หายใจออกก่อนจะสบาย แล้วหายใจเข้าก็สบาย ใจมันจะเบาๆ ใจที่เบาใจที่สบายนี่แหละ เกิดสมาธิง่าย ในที่หนัก ที่แน่น ที่แข็งๆ เกิดสมาธิยาก เพราะสมาธิเกิดจากความสุข ฉะนั้น ท่านบอกให้หายใจออกก่อน หายใจออกแล้วหายใจเข้า หายใจเข้าก็ไม่ได้เกร็งขึ้นมา แค่เห็นร่างกายหายใจเข้ามาเหมือนตอนที่เห็นร่างกายหายใจออก ตอนหายใจออกไม่มีใครเกร็งอยู่แล้ว

แล้วทำไมทีแรกต้องหายใจยาว เพราะจิตยังไม่สงบ ร่างกายต้องการออกซิเจนเยอะ หายใจมันจะต้องลึกๆ หน่อย มันจะยาว พอหายใจไปแล้วมีความสุข หายใจออกไปแล้วหายใจเข้า มีความสุข จิตมีความสุขจิตค่อยสงบ พอจิตค่อยสงบขึ้นมา ลมหายใจจะตื้น ตื้นขึ้นๆ หายใจน้อยลงๆ มันจะหายใจสั้นๆ หายในอยู่ที่ปลายจมูกเท่านั้นเอง ไม่ได้หายใจลงไปถึงท้อง ถึงสะดือ ถึงหน้าอก พวกภาวนาไม่เป็น ถ้ามาหัดเริ่มหายใจก็จะหายใจไปที่หน้าอก คนหายใจเป็นจะหายใจลงไปที่ท้อง แปลกไหม เวลาจงใจหายใจ มันจะไปหายใจด้วยหน้าอก ถ้าหายใจตามธรรมชาติที่เราหายใจทุกวันนี้ มันหายใจลึกลงไปถึงท้อง ในความรู้สึกนะ ลมไม่เข้าท้องหรอก ไม่อย่างนั้นท้องป่องตาย ถ้าหายใจตามธรรมชาติ ท้องจะพองท้องจะยุบ หายใจแบบจงใจ เกร็งไว้ หน้าอกจะพองหน้าอกจะยุบ เหนื่อยนะ หน้าอกเขามีกระดูกหุ้มไว้ เขาไม่ได้เอาไว้ให้พองเล่น พองได้ไม่มากหรอก แต่ท้องขยายได้ หายใจแล้วสบาย

ฉะนั้น ทีแรกหายใจ มันจะลงไปลึกหน่อย หายใจไม่เป็นก็ลึกไประดับหน้าอก หายใจเป็นก็ลึกลงระดับท้อง พอจิตเริ่มรวม จิตเริ่มสงบ ลมหายใจมันจะตื้นขึ้นมา จะสั้นๆๆ ขึ้นมา เหมือนมาอยู่ที่จมูกเท่านั้นเอง พอลมหายใจสูงขึ้นมา จิตมันจะสว่างขึ้นเรื่อยๆ

(มีต่อ อ่านหนังสือฉบับเต็มได้จากไฟล์)

Download PDF หนังสืออานาปานสติ เพื่อเจริญปัญญา

คลิกที่นี่เพื่อติดต่อขอรับหนังสือจากมูลนิธิสื่อธรรมหลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช