หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช ธรรมะเพื่อความพ้นทุกข์
กว่าจะได้เป็นคนที่สมบูรณ์ กว่าจะเจอพุทธศาสนา กว่าจะมีศรัทธา กว่าจะจับกุญแจของการเล่าเรียนได้ กว่าจะปฏิบัติแล้วเอาจริงเอาจังจนพ้นได้ เงื่อนไขมันมีเยอะ มีคำว่า ต้องอย่างนี้ๆๆ มีเงื่อนไขมากมาย กว่าจะพ้นทุกข์ได้คนหนึ่งๆ เพราะฉะนั้นคนที่พ้นทุกข์ได้จริงๆ ก็เลยมีไม่มาก กระทั่งชาวพุทธจริงๆ ยังมีไม่มากเลย ชาวพุทธที่ลงมือจริงๆ ยิ่งน้อยใหญ่
ใช้ความสังเกตเอา อะไรมากไปอะไรน้อยไป ตัวไหนที่มันมากมันก็ดีอยู่แล้ว เราก็เพิ่มตัวที่น้อยๆ ขึ้นมาให้สมดุลกัน มีสติเป็นตัวสอดส่องตัวเอง ตอนนี้ศรัทธาล้ำหน้าไปแล้ว ตอนนี้วิริยะมากไปแล้วทำให้ฟุ้งซ่าน ตอนนี้สมาธิมากไปแล้วติดในความสุขความสงบ ตอนนี้เจริญปัญญาเยอะเกินไปแล้วจนฟุ้งซ่าน ปัญญาเจริญมากก็ฟุ้งซ่าน แล้วบางทีก็ทำให้เซลฟ์จัด นึกว่ากูรู้ไปหมดทุกสิ่งทุกอย่าง ไม่เชื่อใครทั้งสิ้นเชื่อแต่ตัวเอง ขาดศรัทธาแล้ว สังเกตตัวเองไปเรื่อยๆ แค่ไหนพอดี พัฒนาเป็นลำดับๆ ไป อดทนใช้ความสังเกตเอา
ก่อนที่พวกเราจะสักว่ารู้ว่าเห็นได้ มันไม่เป็นหรอก มันก็ต้องฝึก คอยรู้คอยเห็นไปเรื่อยๆ แล้วมันก็ยินดียินร้ายอะไรอย่างนี้ ไม่ห้ามมัน มันยินดี รู้ทัน มันยินร้าย รู้ทันไปเรื่อย สุดท้ายสติปัญญามันแก่กล้าขึ้นมา มันจะรู้เลยว่า ทุกสิ่งที่จิตไปรู้เข้านี่หาสาระแก่นสารอะไรไม่ได้เลย รูปธรรมนี่ไม่มีสาระแก่นสาร นามธรรมก็ไม่มีสาระแก่นสาร
ถ้าเราเป็นคนขี้โลภ เราใช้ความโลภของเรามาทำกรรมฐาน เหมือนเรามีขยะอยู่ เราเอาขยะมารีไซเคิลทำประโยชน์ได้ กิเลสของเราเหมือนขยะ รู้จักใช้มันก็เป็นประโยชน์ อาศัยกิเลสมาทำวิปัสสนากรรมฐานได้ คนไหนขี้โลภ เราก็คอยดูไป เดี๋ยวจิตโลภ เดี๋ยวจิตไม่โลภ เดี๋ยวจิตโลภ เดี๋ยวจิตไม่โลภ ดูอย่างนี้ไปเรื่อยๆ ต่อไปก็เห็นจิตโลภก็ไม่เที่ยง จิตไม่โลภก็ไม่เที่ยง จิตโลภเราสั่งห้ามมันว่าอย่าโลภ มันก็ไม่เชื่อ จิตไม่โลภ เราชอบอยากให้มันอยู่นานๆ มันก็ไม่อยู่ เดี๋ยวมันก็โลภอีกแล้ว นี่คือเรียกอนัตตา ฉะนั้นดูจิตดูใจก็จะเห็น เดี๋ยวก็เห็นอนิจจัง เห็นอนัตตา
ฝึกความไม่เห็นแก่ตัวไว้ แล้ววันที่เราเริ่มภาวนา มันจะไม่ยาก การมาภาวนาก็คือมาเรียนรู้ความจริงของกายของใจเพื่อจะปล่อยวางตัวตนลงไป ถ้าเริ่มต้นเราก็เห็นแก่ตัวแล้ว เราจะปล่อยวางตัวตนได้อย่างไร มันยากกว่าการไม่เห็นแก่ตัวอีก ไม่เห็นแก่ตัวแล้ว แล้วต้องมาภาวนาอีกให้เห็นความจริงของรูป นาม กาย ใจ มันถึงจะปล่อยวางตัวตนลงไปได้ ฉะนั้นธรรมะที่พระพุทธเจ้าสอนมีลำดับ มีขั้น มีตอน
พระพุทธเจ้าท่านสอนปัญจวัคคีย์ กัณฑ์แรกเลย สอนธรรมจักรกัปปวัตนสูตร ท่านสอนเริ่มต้นท่านก็บอกว่า มีสิ่ง 2 สิ่งที่บรรพชิตไม่ควรเอา สิ่ง 2 สิ่งที่ผู้ปฏิบัติไม่ควรเอา อันแรกก็คือการปล่อยกาย ปล่อยใจตามกิเลสไป ตามใจกิเลส เรียกว่าย่อหย่อนไป กามสุขัลลิกานุโยค กับการกดข่มบังคับทำกาย ทำใจตัวเองให้ลำบาก ท่านบอกอย่าทำ 2 อย่างนี้ จิตจะเดินในทางสายกลาง ฉะนั้นเริ่มต้นพระพุทธเจ้าไม่ได้สอนทางสายกลาง แต่เริ่มต้นท่านสอนสิ่งที่ไม่ถูกเสียก่อน สิ่งที่ไม่ถูกมี 2 อย่าง คือย่อหย่อนไป กับตึงเครียดไป พอไม่ย่อหย่อน ไม่ตึงเครียดก็เข้าทางสายกลางง่าย
ทำอย่างไรก็ผิดหมด จนกว่าจะกลับมาดูรูปธรรม นามธรรมทั้งหลายตกอยู่ใต้ไตรลักษณ์ทั้งนั้น ถ้าเห็นอย่างนี้ซ้ำแล้วซ้ำอีกๆ สุดท้ายจิตมันก็จะรู้เลย รูปธรรมทั้งหลายเสมอกันหมดเลย จะรูปดี รูปเลว รูปหยาบ รูปละเอียด รูปสวย รูปไม่สวยอะไรนี่เสมอกันหมดเลยด้วยความเป็นไตรลักษณ์ นามธรรมทั้งหลายกระทั่งตัวจิตใจของเรา จะจิตดีหรือจิตเลว จะจิตสุขหรือจิตทุกข์ มันก็เกิดและดับเสมอกัน ตรงที่เราสามารถเห็นว่าทุกสิ่งทุกอย่างเสมอกัน รูปธรรมทั้งหลายเสมอกันด้วยความเป็นไตรลักษณ์ นามธรรมทั้งหลายเสมอกันด้วยความเป็นไตรลักษณ์ ถ้าเห็นอย่างนี้ จิตถึงจะหมดการดิ้นรน หมดความหิวโหย จิตตัวนั้นจะหมดแรงดิ้น พอจิตหยุดความปรุงแต่ง หยุดการดิ้นรน จิตจะเริ่มเข้ากระบวนการที่จะตัดสินความรู้ มรรคผลจะเกิดขึ้น มันก็มีกระบวนการของมัน
ถ้าหมายรู้ผิดก็คิดผิด ก็เกิดมิจฉาทิฏฐิ เกิดความเห็นผิด ถ้าหมายรู้ถูก หมายรู้กาย หมายรู้ใจของเราเป็นของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ต่อไปเวลาคิดถึงกาย คิดถึงจิต มันก็จะคิดถึงในมุมของไตรลักษณ์ ในที่สุดก็เกิดสัมมาทิฏฐิ เกิดความเห็นถูก พ้นจากความเห็นผิด ฉะนั้นเราต้องฝึก อย่างทีแรกเราฝึกให้จิตตั้งมั่น ฝึกสติให้ว่องไว พอจิตเราตั้งมั่นเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานแล้ว ก็ฝึกที่จะหมายรู้ สติระลึกรู้กายก็หมายรู้ มองกาย หมายรู้ก็คือเป็นมุมมองของจิต มองกายในมุมของความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แล้วจิตมันมองเอง ทีแรกจงใจมอง ต่อมาจิตมันมองได้เอง ตรงที่จิตมองได้เองนี่เราเดินปัญญาอย่างแท้จริงแล้ว
หลวงพ่อบอกทางปฏิบัติให้แล้ว ที่เหลืออยู่ที่พวกเราต้องทำด้วยตัวเอง ถ้าเรามีฉันทะที่จะปฏิบัติ พึงพอใจที่ได้ปฏิบัติ เราจะปฏิบัติ แต่ถ้าเรามีแต่ตัณหา อยากจะโน้นอยากนี้ อยากได้มรรคได้ผล ไม่ได้หรอก มรรคผลไม่ได้เกิดจากตัณหา มรรคผลเกิดจากศีล สมาธิ ปัญญา การอบรมศีล สมาธิ ปัญญา แต่ถ้าเราพึงพอใจอย่างนี้ ได้ยินหลวงพ่อเล่าเรื่องการปฏิบัติ แหม ใจมันฮึกเหิม อยากปฏิบัติแล้ว ไม่ได้หวังผลว่าจะต้องได้โน้นได้นี้ ใจมีความสุข มีความพอใจ ทีแรกไม่ค่อยฉันทะเท่าไหร่หรอก แต่ภาวนาไปช่วงหนึ่งมันเริ่มเห็นผลของการปฏิบัติ มันจะมีฉันทะขึ้นมา
วิเวกคือการฝึกอยู่ในความสงบ มี 3 อัน มีกายวิเวก คือไม่คลุกคลี คลุกคลีเท่าที่จำเป็น ยุ่งกับคนอื่นเท่าที่จำเป็น มีจิตตวิเวก อยู่กับตัวเองให้เยอะๆ เรียนรู้ตัวเองให้มาก แล้วต่อไปจะได้ผลพลอยได้อันหนึ่ง คืออุปธิวิเวก สงบจากกิเลส ถ้าเราภาวนาเป็นเราจะรู้เลย ตัวที่ทำให้จิตใจเราไม่สงบก็คือกิเลสทั้งนั้น ไม่ใช่ตัวอื่นเลย เราหัดภาวนา จิตเราก็สงบได้จิตตวิเวก แล้วก็ได้เห็นความจริง เวลากิเลสเกิด จิตใจมันดิ้นรน ฟุ้งซ่านวุ่นวาย พอเราเห็นอย่างนี้เรื่อยๆ เห็นบ่อยๆ ไปจะรู้เลย ศัตรูของชีวิตเราไม่ใช่คนอื่น ไม่ใช่โควิด