หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช ธรรมะเพื่อความพ้นทุกข์
รักษาศีล ฝึกสมาธิ ฝึกจิตให้ประภัสสรผ่องใสเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ไม่หลงตามกิเลสไป แล้วก็มาฝึกจิตให้ผ่องแผ้วด้วยการเจริญปัญญา จิตผ่องแผ้วได้ด้วยการเจริญปัญญา จิตจะเจริญปัญญาได้ จิตต้องประภัสสรต้องเป็นผู้รู้ก่อน มันถึงจะเจริญปัญญาได้
คนในโลกนี้เต็มไปด้วยความเห็นผิด เห็นของไม่ใช่ตัวเราว่าเป็นตัวเรา แล้วก็อยากได้ของซึ่งมันไม่เที่ยงให้มันเที่ยง อยากให้ของที่มันเป็นทุกข์หมดไปสิ้นไป ให้มีแต่ความสุข ปฏิเสธความจริงคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ยังปฏิเสธอยู่เพราะว่ายังไม่เข้าใจธรรมะ เพราะฉะนั้นต้องเรียน พาจิตมาเรียนรู้ความจริงของรูปธรรมของนามธรรมทั้งหลายทั้งปวง ดูแล้วดูอีก
ไม่มีใครสั่งจิตให้เกิดปัญญาได้ ไม่มีใครสั่งจิตให้มีสติได้ ไม่มีใครสั่งจิตให้ดีได้ ไม่มีใครสั่งจิตให้บรรลุมรรคผลได้ เพราะจิตทั้งหมดนั้นเป็นอนัตตา บังคับไม่ได้ จิตเป็นธรรมชาติที่บังคับไม่ได้แต่ฝึกได้ ฝึกมันด้วยศีล ด้วยสมาธิ ด้วยปัญญา การเจริญปัญญาก็คือ มีจิตตั้งมั่นเป็นผู้รู้ผู้ดู มีสติระลึกรู้กาย ระลึกรู้ใจที่กำลังปรากฏอยู่ แล้วก็หมายรู้ความเป็นไตรลักษณ์ของสิ่งที่กำลังปรากฏนั้น ทำไปเรื่อยๆ เดี๋ยวปัญญามันจะเกิดเอง
เราเรียนในสิ่งที่พอดีกับเรา ไม่ต้องเรียนเยอะหรอก เรียนเยอะๆ แล้วท่องๆ เอาไว้สอบแล้วก็สอบเสร็จแล้วก็ลืม เรียนจริงๆ ย่อลงมาก็คือกายกับใจเรานี้ ดูกาย ถ้ากายไม่ใช่เรา ใจไม่ใช่เรา มันก็ไม่มีเราที่ไหนอีกแล้ว เฝ้ารู้เฝ้าดูลงไปเรื่อยๆ ปัญญามันเกิดมันก็ล้างความเห็นผิดได้
ธรรมะของพระพุทธเจ้าดีเสมอ กี่ยุคกี่สมัย ถ้าเราตั้งใจปฏิบัติ เราก็ได้ประโยชน์ ประโยชน์ 4 ข้อนี้เราได้แน่นอน ถ้าเราฝึกของเรา แต่ถ้าทำบ้าง ไม่ทำบ้าง ขี้เกียจบ้าง โลเลบ้าง วันนี้ทำอันนี้ วันนี้เปลี่ยนอีกแล้ว วันโน้นเปลี่ยนอีกแล้ว เอาดีไม่ได้หรอก กรรมฐานใดดูแล้วเหมาะกับเราแล้วต้องลุยเลย
พวกเราทุกคนวันหนึ่งเราต้องเจอจุดสุดท้ายอันนี้เหมือนกัน แต่ใครจะเจอได้อย่างเข้มแข็งองอาจกล้าหาญ หรือใครจะเจอแบบหวาดกลัว ถ้าเราภาวนาของเราจนดีแล้วใจมันกล้าหาญ เรามีทาน เรามีศีล เราได้ฟังธรรมะเป็นประจำ เราได้เจริญสมาธิ เราได้เจริญปัญญา ใจเรามีความกล้าหาญ กระทั่งความตายมารออยู่ต่อหน้า ใจมันก็กล้าหาญ มันดูร่างกายมันป่วย ใจมันเป็นคนดู ร่างกายมันเจ็บ จิตใจมันเป็นคนดู กระทั่งร่างกายมันจะตาย ตอนที่มันจะตายเราหายใจแขม่วๆ หรือหายใจจะไม่ออกแล้ว เราดูร่างกายมันหายใจไป ถ้าจิตกังวล ดูจิตกังวล รู้ทัน ไม่ต้องแก้ รู้เฉยๆ จิตมันจะไม่กังวล เราก็ดูร่างกายหายใจไป จนลมหายใจมันสิ้นสุดลง
กว่าจะได้เป็นคนที่สมบูรณ์ กว่าจะเจอพุทธศาสนา กว่าจะมีศรัทธา กว่าจะจับกุญแจของการเล่าเรียนได้ กว่าจะปฏิบัติแล้วเอาจริงเอาจังจนพ้นได้ เงื่อนไขมันมีเยอะ มีคำว่า ต้องอย่างนี้ๆๆ มีเงื่อนไขมากมาย กว่าจะพ้นทุกข์ได้คนหนึ่งๆ เพราะฉะนั้นคนที่พ้นทุกข์ได้จริงๆ ก็เลยมีไม่มาก กระทั่งชาวพุทธจริงๆ ยังมีไม่มากเลย ชาวพุทธที่ลงมือจริงๆ ยิ่งน้อยใหญ่
ใช้ความสังเกตเอา อะไรมากไปอะไรน้อยไป ตัวไหนที่มันมากมันก็ดีอยู่แล้ว เราก็เพิ่มตัวที่น้อยๆ ขึ้นมาให้สมดุลกัน มีสติเป็นตัวสอดส่องตัวเอง ตอนนี้ศรัทธาล้ำหน้าไปแล้ว ตอนนี้วิริยะมากไปแล้วทำให้ฟุ้งซ่าน ตอนนี้สมาธิมากไปแล้วติดในความสุขความสงบ ตอนนี้เจริญปัญญาเยอะเกินไปแล้วจนฟุ้งซ่าน ปัญญาเจริญมากก็ฟุ้งซ่าน แล้วบางทีก็ทำให้เซลฟ์จัด นึกว่ากูรู้ไปหมดทุกสิ่งทุกอย่าง ไม่เชื่อใครทั้งสิ้นเชื่อแต่ตัวเอง ขาดศรัทธาแล้ว สังเกตตัวเองไปเรื่อยๆ แค่ไหนพอดี พัฒนาเป็นลำดับๆ ไป อดทนใช้ความสังเกตเอา
ก่อนที่พวกเราจะสักว่ารู้ว่าเห็นได้ มันไม่เป็นหรอก มันก็ต้องฝึก คอยรู้คอยเห็นไปเรื่อยๆ แล้วมันก็ยินดียินร้ายอะไรอย่างนี้ ไม่ห้ามมัน มันยินดี รู้ทัน มันยินร้าย รู้ทันไปเรื่อย สุดท้ายสติปัญญามันแก่กล้าขึ้นมา มันจะรู้เลยว่า ทุกสิ่งที่จิตไปรู้เข้านี่หาสาระแก่นสารอะไรไม่ได้เลย รูปธรรมนี่ไม่มีสาระแก่นสาร นามธรรมก็ไม่มีสาระแก่นสาร
ถ้าเราเป็นคนขี้โลภ เราใช้ความโลภของเรามาทำกรรมฐาน เหมือนเรามีขยะอยู่ เราเอาขยะมารีไซเคิลทำประโยชน์ได้ กิเลสของเราเหมือนขยะ รู้จักใช้มันก็เป็นประโยชน์ อาศัยกิเลสมาทำวิปัสสนากรรมฐานได้ คนไหนขี้โลภ เราก็คอยดูไป เดี๋ยวจิตโลภ เดี๋ยวจิตไม่โลภ เดี๋ยวจิตโลภ เดี๋ยวจิตไม่โลภ ดูอย่างนี้ไปเรื่อยๆ ต่อไปก็เห็นจิตโลภก็ไม่เที่ยง จิตไม่โลภก็ไม่เที่ยง จิตโลภเราสั่งห้ามมันว่าอย่าโลภ มันก็ไม่เชื่อ จิตไม่โลภ เราชอบอยากให้มันอยู่นานๆ มันก็ไม่อยู่ เดี๋ยวมันก็โลภอีกแล้ว นี่คือเรียกอนัตตา ฉะนั้นดูจิตดูใจก็จะเห็น เดี๋ยวก็เห็นอนิจจัง เห็นอนัตตา